مان سنڌ جو ڪيڏارو نه ٿو لکڻ چاھيان، منھنجي ديس ۾ غربت، پيداواري ذريعن جي پسماندگي، سياست جون واڳون ھڪ صديءَ کان انھن ئي خاندانن وٽ گروي ٿيل، ٻاھرين بلادستيءَ جو بول بولا صرف نالن ۽ شڪلين جي صورت ۾ مٽيو آھي، اسان جي طاقت ۽ حق حڪمرانيءَ جو حال ساڳيو آهي، صرف عددن ۾ تبديلي آئي آھي.

مان سنڌ جي شامِ غريبان پڙھڻ نه ٿو چاھيان، نه ئي شيخ اياز جو اھو شعر پڙھي اوھان کي مايوس ٿو ڪرڻ چاھيان ته:

پنھنجا ڦٽ پراڻا ھئا

يا ھي ويڄ اياڻا ھئا

                 شايد 1990ع جي ڏھاڪي کان سائين علي قاضيءَ ان بحث جي شروعات ڪئي ھئي ته، “نيٺ ڇا ڪجي”، توڻي جو اھو بحث ھر زندھ سماج ۾ جاري رھندو اچي ٿو، فقط ڪو جمود جو شڪار ٿيل سماج ئي اھي سوال ڪرڻ ڇڏي ڏئي. سنڌ جي اندر جيڪا بيچيني رھندي اچي ٿي، جنھن جو اظھار مختلف سياسي توڙي سماجي شڪلين ۾ ٿيندو رھي ٿو، جيڪا ان ڳالھ جي نشاندھي ٿي ڪري ته سنڌ ۾ گهڻو ڪجھ ڪافي ٺيڪ نه آھي.

پاڪستان جي اندر غير جمھوري حڪومتن، اڻ چونڊيل ادارن جي قائم ڪيل دھشت، دٻاءَ، ڦر ۽ رھزني جا نوان اھڃاڻ پيدا ڪيا ويا آھن، ڪنٽرولڊ جمھوريت سان گڏ ھڪ پيونٽو رياست انصاف لاءِ اٿندڙ آوازن کي دٻائڻ کان وڌيڪ انھن کي اغوا ڪري گمنام زمينن اندر دفن ڪري رھي آھي. ھا پر اھا ڊرل صرف اسان جي خطي ۾ نه ٿي رھي آھي، اھڙا منظر اسان جي اکين اڳيان توڙي نظرن کان اوجھل به ٿيندا رھن ٿا.  ٻاھريون تسلط، ڪنٽرول صرف سنڌ جي تجربي ۽ حصي ۾ نه آيو آھي، اڄ جپان ۽ ڏکڻ ڪوريا جي ملڪن ٻاھرين طاقتن جي بندوق بردارن جي پھري ھيٺ، مٿن مڙھيل جنگي معاھدن ھيٺ ضابظا موجود آھن، پر ان سياسي انڪيوبيٽر ۾ رھندي به ھنن قومن پنھنجن رستن جو تعين ڪيو آھي. ھيروشيما ۽ ناگاساڪي بڻيل ديس مان سيمسنگ، ٽيوٽا، ياماھا سميت جديد ٽيڪنالاجي دنيا جي ڪنڊ ڪڙڇ جي ماڻھن جون زندگيون آسان بڻائي ڇڏِيون آھن، انساني تھذيب جي واڌاري ۾ انھن ملڪن حيرت انگيز حصو پتي ڳنڍيو آھي.ا

سانا جي موجوده چونڊيل ايگزيڪيوٽو ڪائونسل جو سالن جو مدو سال 2024ع ڊسمبر جي آخر ۾ پورو ٿي رھيو آھي، ان پڄاڻيءَ تي اسان پنھنجو فرض سمجھون ٿا ته سانا جي ميمبرن توڙي سانا ۽ سنڌ جي خيرخواھ دوستن آڏو پنھنجي ڪم ۽ ڪارڪردگيءَ جو احوال، رپورٽ ڪارڊ، لکت ۾ ونڊ ڪجي ته جيئن تاريخ جو حصو رھي. ھن رپورٽ سان گڏ اسان ھڪ ٻيو دستاويز به تيار ڪيو آھي، جيڪو سانا جي گذريل ٻن سالن دوران جاري ڪيل پريس رليزن تي ٻڌل آھي. پي ڊي ايف فارميٽ ۾ اھو به سانا جي ويب سائيٽ تي موجود رھندو. ان کان علاوه اسان جيڪي گذريل ٻن سالن ۾ سرگرميون ڪيون، نون ڪمن ۾ ھٿ وڌو، سي سڀ سانا جي فيس بڪ پيج، يو ٽيوب چينل ۽ ايڪس (اڳوڻو ٽوئٽر) اڪائونٽ تي پيل آھن. اسان جي انھن ٻن سالن جي مدي دوران سانا پنھنجا 40 سال به مڪمل ڪيا، ۽ ڪيلگري ۾ ٿيل ڪنوينشن ۾ سانا جي چاليھين سالگرھ جو ڪيڪ ڪاٽيوسين. وقت سان گڏ تنظيمون ڪمزور ٿينديون آھن، پنھنجي ھجڻ جي افاديت ۽ مقصد وڃائي وھنديون آھن، يا وري اندروني ڀڃ ڊاھ جو شڪار ٿي نالي ماتر وڃي رھنديون آھن، سانا جي ڪھاڻي ان کان ڪافي مختلف آھي. صرف ڪجھ سال اڳ سانا ۾ ٻن ھزارن کان به گھٽ ميمبر ٿيندا ھئا، پر گذريل پنجن سالن کان سانا جا ميمبر ٻن ھزارن کان وڌيڪ ٿيندا آھن، سانا جا ڪنوينشن پڻ ڀرپور ٿيندا آھن. اسان کي جن گذريل ٻن ڪنوينشن ڪرائڻ جو تجربو آھي، سو ٻڌائي ٿو ته آمريڪا ۽ ڪينيڊا کان علاوه سنڌ سميت سڄي دنيا جي اندر سنڌي مڊل ڪلاس کي سانا جي ڪنوينشن ۾ شرڪت ڪرڻ لاءِ دلچسپي رھي ٿي، جيڪا اسان لاءِ خوشيءَ جي ڳالھ آھي. پر اتي سوال اھو ٿو پيدا ٿئي ته آخر ايئن ڇو آھي؟ ان جو بنيادي سبب اھو ئي آھي ته سانا سنڌي عوام جي قومي حقن لاءِ ڏھاڪا پھرين شروع ڪيل تحريڪ جو تسلسل آھي، ٻاھر ويٺل سنڌي انهن لاھن ۽ چاڙھن جي ور چڙھيل تحريڪ جو اولڙو آھن، توڻي جو سانا ڪا سياسي تحريڪ نه آھي، پر سنڌ جي وجود، بقا، ترقي، محرومي، تعليم، ۽ قومي ايڪي جھڙن ڳنڀير سوالن کان ھرگز ڪٽيل نه آھن. سنڌ جي تاريخي ۽ گڏيل 

سانا جي موجوده چونڊيل ايگزيڪيوٽو ڪائونسل جو سالن جو مدو سال 2024ع ڊسمبر جي آخر ۾ پورو ٿي رھيو آھي، ان پڄاڻيءَ تي اسان پنھنجو فرض سمجھون ٿا ته سانا جي ميمبرن توڙي سانا ۽ سنڌ جي خيرخواھ دوستن آڏو پنھنجي ڪم ۽ ڪارڪردگيءَ جو احوال، رپورٽ ڪارڊ، لکت ۾ ونڊ ڪجي ته جيئن تاريخ جو حصو رھي. ھن رپورٽ سان گڏ اسان ھڪ ٻيو دستاويز به تيار ڪيو آھي، جيڪو سانا جي گذريل ٻن سالن دوران جاري ڪيل پريس رليزن تي ٻڌل آھي. پي ڊي ايف فارميٽ ۾ اھو به سانا جي ويب سائيٽ تي موجود رھندو. ان کان علاوه اسان جيڪي گذريل ٻن سالن ۾ سرگرميون ڪيون، نون ڪمن ۾ ھٿ وڌو، سي سڀ سانا جي فيس بڪ پيج، يو ٽيوب چينل ۽ ايڪس (اڳوڻو ٽوئٽر) اڪائونٽ تي پيل آھن. اسان جي انھن ٻن سالن جي مدي دوران سانا پنھنجا 40 سال به مڪمل ڪيا، ۽ ڪيلگري ۾ ٿيل ڪنوينشن ۾ سانا جي چاليھين سالگرھ جو ڪيڪ ڪاٽيوسين. وقت سان گڏ تنظيمون ڪمزور ٿينديون آھن، پنھنجي ھجڻ جي افاديت ۽ مقصد وڃائي وھنديون آھن، يا وري اندروني ڀڃ ڊاھ جو شڪار ٿي نالي ماتر وڃي رھنديون آھن، سانا جي ڪھاڻي ان کان ڪافي مختلف آھي. صرف ڪجھ سال اڳ سانا ۾ ٻن ھزارن کان به گھٽ ميمبر ٿيندا ھئا، پر گذريل پنجن سالن کان سانا جا ميمبر ٻن ھزارن کان وڌيڪ ٿيندا آھن، سانا جا ڪنوينشن پڻ ڀرپور ٿيندا آھن. اسان کي جن گذريل ٻن ڪنوينشن ڪرائڻ جو تجربو آھي، سو ٻڌائي ٿو ته آمريڪا ۽ ڪينيڊا کان علاوه سنڌ سميت سڄي دنيا جي اندر سنڌي مڊل ڪلاس کي سانا جي ڪنوينشن ۾ شرڪت ڪرڻ لاءِ دلچسپي رھي ٿي، جيڪا اسان لاءِ خوشيءَ جي ڳالھ آھي. پر اتي سوال اھو ٿو پيدا ٿئي ته آخر ايئن ڇو آھي؟ ان جو بنيادي سبب اھو ئي آھي ته سانا سنڌي عوام جي قومي حقن لاءِ ڏھاڪا پھرين شروع ڪيل تحريڪ جو تسلسل آھي، ٻاھر ويٺل سنڌي انهن لاھن ۽ چاڙھن جي ور چڙھيل تحريڪ جو اولڙو آھن، توڻي جو سانا ڪا سياسي تحريڪ نه آھي، پر سنڌ جي وجود، بقا، ترقي، محرومي، تعليم، ۽ قومي ايڪي جھڙن ڳنڀير سوالن کان ھرگز ڪٽيل نه آھن. سنڌ جي تاريخي ۽ گڏيل